محقق طباطبايى و كتاب گرانسنگ «نهجالبلاغه عبرالقرون
محقق طباطبايى و كتاب گرانسنگ «نهجالبلاغه عبرالقرون»
على طباطبايى يزدى
دانشمند فرهيخته، محقق وارسته و پژوهشگر پرتلاش، مرحوم آيةالله سيد عبدالعزيز طباطبايى، بيست و سوم جمادىالاولى 1348 ه . ق . برابر با چهارم آبان 1308 ه . ش در خاندانى اصيل، علمپرور و پرفضيلت در نجف اشرف به دنيا آمد . پدرش نوه دخترى و مادرش نوه پسرى فقيه بزرگ شيعه، آيةالله العظمى سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى (م: 1337 ه . ق) صاحب عروةالوثقى بود . خاندان سيد يزدى، يكى از خاندانهاى مشهورى بودند كه در حوزه علميه نجف و فقاهتشيعه نقش مؤثرى داشتند و دانشدوستى و ذكاوت علمى را از پدر خويش به ارث برده بودند .
محقق طباطبايى دوران كودكى خود را در چنين خانوادهاى ميان كتاب و كتابخانه و مدرسه گذراند و طبيعتا استعداد اين كودك خردسال با چنين شرايطى پرورش يافت . دوستان ايام كودكى وى، اذعان مىكنند كه او از همان سالها متين و كمصحبت و بىتكلف بود، و در گفتار و كردار بزرگترها دقت مىكرد .
شايد علاقه به كتابشناسى و نسخ خطى را محيط دوران كودكى وى يعنى كتابخانه مدرسه سيد يزدى، در وى ايجاد كرده بود . محقق طباطبايى ضمن خاطرات دوران كودكى خود به كتابهايى اشاره مىكند كه در كتابخانه و پشتشيشه، توجهش را جلب كرده بودند و وى ساعاتى از وقتخود را به تهيه فهرستى از اسم اين كتابها و نام نويسندگان آنها مىگذراند . وى كه در آن زمان، به خاطر سن كم خود، اجازه دست زدن به كتابها را نداشته، مجبور بود از پشتشيشه فقط آنچه بر عطف كتابها نوشته شده بود، يادداشت كند . فهرست اين كتابها، اولين كارى بود كه محقق طباطبايى در سنين كودكى انجام داده بود و آن را به شيوه تذهيبى كه بر برخى نسخ ديده بود، با دستان كوچك خود و با همان قلمى كه در دست داشت تزيين كرده بود . اين موضوع، نقش مؤثر محيط علمى او را در علاقمندى به كتاب و كتابتبه خوبى نشان مىدهد .
محقق طباطبايى هشتساله بود كه مادرش را از دست داد، مادر او بانويى بود خوش اخلاق و مؤمن و باتقوا كه از پدر، نوه آيةالله العظمى سيد محمدكاظم يزدى و از مادر، نوه شيخ انصارى رحمة الله عليه بود . فقدان مادر در اين سن كم، وابستگى او را به پدر بيشتر مىكند . پدرش آيةالله سيد جواد طباطبايى، دانشمندى پارسا و باتقوا بود و در پرورش دينى فرزندش، تلاش فراوان داشت . محقق طباطبايى گاه با علاقه فراوان از شبهايى كه در مسجد تا به صبح كلمه به كلمه همپاى پدر ختم قرآن مىكرد ياد مىكند . متاسفانه روزگار به اين ايام فرصت چندانى نداد و محقق طباطبايى در همان سنين نوجوانى پدر را نيز از دست داد . او كه در نوجوانى وارد تحصيلات حوزوى شده بود، با فقدان پدر، حجره مدرسه را از دست نمىدهد و خود را وقف مدرسه و كتاب و درس و بحث مىكند . در اين زمان وجود اساتيد برجسته حوزه علميه نجف در همه سطوح، مشوق تلاش وى در مطالعه بيشتر و رسيدن به درجات بالاى علمى مىشود . وى ادبيات، صرف و نحو را نزد مرحوم سيدهاشم حسينى تهرانى (م: 1411 ه . ق) مؤلف كتاب علومالعربية و توضيح المراد، و منطق را نزد سيد جليل فرزند سيد عبدالحى طباطبايى يزدى (م: 1413 ه . ق) فرا گرفت . پس از آن در فلسفه، شرح منظومه سبزوارى را نزد آيةالله سيد عبدالاعلى سبزوارى (م: 1414 ه . ق)، و اسفار ملاصدرا را نزد شيخ صدرا بادكوبى (م: 1392 ه . ق) آموخت . ايشان شرح لمعه را در محضر ميرزا حسن نبوى و شيخ ذبيح الله قوچانى و قوانين ميرزاى قمى را در محضر آيةالله سيدعلى علامه فانى اصفهانى (م: 1409 ه . ق) تلمذ نمود . آنگاه دروس عالى سطح را در محضر شيخ عبدالحسين رشتى (م: 1373 ه . ق) مؤلف شرح كفايه و كشفالاشتباه، و شيخ مجتبى لنكرانى (م: 1406 ه . ق) مؤلف كتاب او فىالبيان به پايان برد .
سرانجام درس خارج فقه و اصول را از محضر آيةالله العظمى سيد عبدالهادى شيرازى (م: 1382 ه . ق) و آيةالله العظمى حاج سيدابوالقاسم موسوى خوئى (م: 1314 ه . ق) كسب دانش نمود .
محقق طباطبايى در سال 1369 ه . ق ازدواج مىكند . همسر وى، فرزند آيةالله حاج سيد اسدالله طباطبايى يزدى آخرين پسر آيةالله العظمى سيد محمدكاظم يزدى بود . مرحوم سيد اسدالله طباطبايى آن زمان مدير مدرسه سيد يزدى بود و با رفتارى عالمانه و خلقى كريم - كه زبانزد خاص و عام بود - يكى از مهمترين مدارس حوزه علميه نجف را اداره مىكرد . پس از درگذشت وى در سال 1392 ه . ق محقق طباطبايى مديريت آن مدرسه بزرگ را بر عهده مىگيرد .
محقق طباطبايى تابستان هر سال با سفر به ايران، به كتابخانههاى خصوصى و عمومى مراجعه مىكند و ضمن مطالعات فراوان يادداشتهاى زيادى تهيه مىنمايد . در آمد و رفتبه ايران، اقامت در همدان را نيز غنيمت مىداند و در خانه و كتابخانه آيةالله العظمى آخوند ملاعلى معصومى همدانى، كه با او الفتى بسيار داشت، توقفهاى يك ماهه و دو ماهه مىكند . نسخ خطى آنجا را مىبيند و با دست پر به عراق باز مىگردد .
در سه سفر حج نيز در كتابخانههاى مكه و مدينه نسخ خطى نفيسى را مىبيند و برخى از آنها را به طور كامل استنساخ مىكند . همچنين در تابستان سال 1383 ه . ق از عراق به سوريه و لبنان سفر مىكند و در يك اقامتسه ماهه، در كتابخانههاى ظاهريه، مجمع علمى دمشق، كتابخانه اوقاف حلب و كتابخانه دانشگاه آمريكايى بيروت مطالعات زيادى انجام مىدهد و به گفته خود ايشان، در اين سفر با ديدن اين كتابخانهها دنياى تازهاى به روى وى گشوده مىشود .
آشنايى و الفت محقق طباطبايى با دانشمند بزرگ و كتابشناس با عظمت، مرحوم شيخ آقابزرگ تهرانى (م: 1389 ه . ق)، تاثير بسيارى در شخصيت علمى وى مىگذارد . يادداشتهايى را كه از سفرهاى متوالى به ايران به همراه مىآورد، هر بار در اختيار شيخ آقابزرگ تهرانى قرار مىدهد تا هم از زير چشم تيزبين استاد بگذرد و او را راهنمايى كند، و هم براى تدوين دائرةالمعارف بزرگ كتابشناسى شيعه، الذريعة الى تصانيف الشيعة، مورد استفاده قرار گيرد . وى علاوه بر جمعآورى مواد علمى براى تدوين الذريعه، اقدام به كتابت متن مجلدات الذريعه از روى دستخط استاد مىنمايد و جلدهاى 13 و 14 آن، از روى استنساخ ايشان چاپ مىشود . محقق طباطبايى تا پايان عمر، شيفته استاد بود و از او به عظمت و بزرگوارى ياد مىكرد . وى از همان سالهاى چاپ الذريعه، فكر نوشتن مستدركى را براى آن در سر مىپروراند، اما متاسفانه چاپ كتاب به كندى پيش مىرفت و نوشتن مستدرك به تاخير مىافتاد از اينرو ايشان اقدام به استنساخ متن كامل كتاب الذريعه نمود - كه جلدهاى 13 و 14 الذريعه نيز براى آنكه سريعتر چاپ شود، از روى همين نسخه در نجف چاپ شد - . وى در سال 1399 ه . ق دستبه كار تدوين مستدرك الذريعه شد و شروع به جمعآورى و فيش كردن كتابهايى نمود كه نام آنها در الذريعه نيامده است - .
محقق طباطبايى بيشتر وقتخود را تا پايان عمر يعنى هفتم ماه رمضان 1415 ه . ق صرف تدوين اين اثر گرانسنگ نمود و گنجينهاى بالغ بر يازده هزار فيش بر جاى نهاد .
همچنين، از جمله كسانى كه نقش مؤثرى در تقويت روحيه پرتلاش و پرحوصله او، در امر تحقيق و پژوهش داشت، علامه امينى (م: 1390 ه . ق) صاحب كتاب الغدير رحمة الله عليه بود .
محقق طباطبايى مدت 25 سال پيوسته را در كنار علامه امينى به جمع نسخ خطى و اداره كتابخانه اميرالمؤمنين (ع) در نجف گذراند و بسيارى از مايه علمى خود را مديون شاگردى وى مىدانست . ايشان ضمن ارتباط علمى خود با علامه امينى، وى را در تهيه منابع كتاب گرانسنگ الغدير يارى رسانده و طى سفرهاى خود به كتابخانههاى ايران و تركيه، در به ثمر رسيدن تحقيقات علامه امينى نقش بسزايى را ايفا مىكند . بعد از سفرى كه محقق طباطبايى در سال 1383 ه . ق به سوريه و لبنان داشت، دو سفر ديگر نيز همراه با فرزند علامه امينى به سوريه و تركيه مىرود، علامه امينى هم كه در ايران به سر مىبرد به آنان مىپيوندد، ولى به علت كسالت نمىتواند در تركيه بماند و ناچار به بازگشت مىشود . در آن سفر محقق طباطبايى و فرزند علامه امينى در تركيه مىمانند و مقدار زيادى از نسخ نفيس را براى كتابخانه اميرالمؤمنين عكسبردارى مىكنند . محقق طباطبايى نسخ خطى كتابخانه را در سه جلد تنظيم مىكند . اين فهرست اكنون به صورت متوالى در مجله تراثنا منتشر مىشود .
وى در سال 1397 ه . ق نجف را ترك مىكند و عازم ايران مىشود و در قم سكنى مىگزيند . ايشان در قم، در ادامه راه دو استاد بزرگ خود، مشغول به تكميل مستدرك و تعليقاتى كه بر الذريعه و الغدير داشت مىشود
محققان و نويسندگان در ايران از محضر وى بهرهمند مىشوند و او نيز با دستباز، از هر كارى كه در زمينه تحقيقات تاريخ و رجال و تراجم و حديث و كتابشناسى شيعه انجام مىشود استقبال مىكند . وى هميشه از استاد خود آيةالله ميرزا محمدعلى اردوبادى (م: 1380 ه . ق) به بزرگى ياد مىكرد و يكى از خصوصيات بارز او را كمك علمى به ديگران در تحقيق و رفع مشكلات علمى مىدانست .
محقق طباطبايى، خود نيز راه و روش استاد را در پى مىگيرد و منزل و كتابخانه خود را در اختيار محققان و پژوهشگران قرار مىدهد، به طورى كه خانه ايشان، روز و شب محل تردد اهل قلم مىشود و گاهى حدود ده ساعت از شبانه روز خود را صرف راهنمايى و تكميل آثار ديگران مىكرد . مؤسسات مختلف تحقيقات اسلامى در ايران وجود ايشان را مغتنم دانسته، در تحقيقات خود به ايشان مراجعه مىكردند . از جمله مؤسساتى كه محقق طباطبايى با ايشان همكارى نزديك مىنمود، مؤسسه آلالبيت (ع)، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مركز دائرةالمعارف بزرگ اسلامى، بنياد نهجالبلاغه و بنياد بعثت را مىتوان نام برد .
محقق طباطبايى در كنگرههاى مختلفى چون كنگره شيخ طوسى از سوى دانشگاه فردوسى مشهد در سال 1389 ه . ق، كنگره حسين دى از سوى محمدى تراست در سال 1404 ه . ق و كنگره امام على (ع) در سال 1410 ه . ق در لندن، كنگره شيخ مفيد در سال 1413 ه . ق . در قم، كنگره هزاره نهجالبلاغه در سال 1399 ه . ق و كنگره هزاره شريف رضى در سال 1406 از سوى بنياد نهجالبلاغه در تهران و كنگره كتاب و كتابخوانى در تمدن اسلامى در مشهد، شركت نمود .
وى با بسيارى از دانشمندان و اسلامشناسان دنيا مخصوصا در كشورهاى عربى ارتباط داشت و در ايجاد ارتباط علمى بين پژوهشگران داخل كشور با دنياى عرب نقش مؤثرى داشت .
محقق طباطبايى براى بازديد از نسخ خطى به بسيارى از شهرهاى ايران مسافرت نمود و با بسيارى از دانشمندان ملاقات كرد . كتابخانههاى بسيارى را ديد و يادداشتهاى بىشمارى تهيه نمود . از اين سفرها مجموعه بزرگى از يادداشتهاى مختلف در زمينه نسخ خطى نفيسى كه ديده بود برجاى مانده است .
همچنين يك بار ديگر نيز از ايران به تركيه عزيمت نمود و به مدت دو ماه در كتابخانههاى تركيه، از جمله كتابخانه احمد ثالث، اياصوفيا، لاله لى، كوپرلى، فيضالله افندى، فاتح، جارالله ايوب، قليچ على پاشا و ولىالدين جارالله افندى، به مطالعه پرداخت و نسخههاى ناياب و ارزشمندى را فهرست نمود . محصول اين سفر چند دفتر نسخههاى خطى تركيه و چند دفتر احاديث مربوط به فضائل و مناقب اهل بيت (ع)، از منابع حديثى، تفسيرى، تاريخى و اعتقادى مهم و چاپ نشده اهل سنت است .
همچنين در سفرهايى كه به كشورهاى ديگر داشت مجموعه مهمى از ميكروفيلمها و نسخ عكسى از كتابخانههاى مختلفى چون كتابخانه موزه بريتانيا و كتابخانه بادليان آكسفورد در انگلستان، كتابخانه دارالكتب الظاهريه در دمشق، و اسماعيل پاشا در حلب، كتابخانه دانشگاه رياض عربستان، كتابخانه بلديه اسكندريه و دارالكتب المصريه در مصر، كتابخانه خدابخش پتنه در هندوستان، كتابخانه جامع كبير صنعاء در يمن، كتابخانه چستربيتى ايرلند، كتابخانه ميلان ايتاليا، كتابخانه ملى پاريس، كتابخانه توبينگن برلين و . . . تهيه كرد
اين مجموعه اكنون در كتابخانه عمومى محقق طباطبايى در قم نگهدارى مىشود و مورد استفاده محققان است . ايشان پس از سالها تلاش علمى مستمر و خدمتبه فرهنگ تشيع، در هفتم رمضان سال 1416 ه . ق درگذشت و در يكى از حجرات صحن حرم حضرت معصومه (س) در قم به خاك سپرده شد .
آثار محقق طباطبايى:
1 - مستدرك الذريعة:
محقق طباطبايى در سال 1399 ه . ق . اقدام به تدوين مستدركى بر الذريعه نمود و شروع به جمعآورى و فيش كردن كتابهايى نمود كه نام آنها در الذريعه نيامده است . وى، بيشتر وقتخود را تا پايان عمر، صرف تدوين اين اثر گرانسنگ نمود و گنجينهاى بالغ بر يازده هزار فيش برجاى نهاد .
2 - اضواء على الذريعة:
تعليقات ارزشمندى استبر كتاب الذريعه همراه با تكميل اطلاعات و رفع اشتباهات آن .
3 - معجم اعلام الشيعة:
اين كتاب به عنوان مستدرك طبقات اعلام الشيعه شيخ آقابزرگ تهرانى تراجم علماى شيعه را به ترتيب الفبايى، آورده است و مجموعا شامل دو جلد است . جلد اول اين كتاب در سال 1417 ه . ق . توسط انتشارات مؤسسه آلالبيتبه چاپ رسيد .
4 - تعليقات على طبقات اعلام الشيعة:
حاوى تعليقاتى است كه محقق طباطبايى در كتاب طبقات آقابزرگ نوشته است . از اين تعليقات، تعليقات الكرام البررة (قرن سيزدهم)، و البشر (قرن چهاردهم) همراه اصل كتاب به چاپ رسيده است .
5 - تصحيح تتمه نقبا البشر:
كتاب نقبا البشر شيخ آقابزرگ تهرانى تا پايان حرف عين در چهار جلد به چاپ رسيده است، ولى از اين حرف تا حرف يا همچنان به صورت خطى باقى مانده است . محقق طباطبايى با استفاده از يادداشتهاى دستنويس ايشان، اين اثر را مرتب كرده بودند و بنا داشتند با مرور و اصلاح و تكميل و حذف مكررات، آن را به چاپ برسانند .
6 - على ضفاف الغدير:
اين كتاب به عنوان مستدرك جلد اول الغدير علامه امينى شامل رواة حديث غدير همراه با شرح حال آنان است، محقق طباطبايى مدارك و منابعى را كه به دست علامه نرسيده بود استخراج كرده و معرفى رواة حديث غدير را مطابق اسلوب علامه امينى آورده است .
7 - من فيض الغدير:
اين كتاب شامل اسناد معتبر حديث غدير به ترتيب نام روات آن مىباشد . متاسفانه اجل مهلت تكميل اين اثر را نداد و اين كتاب همچنان ناقص باقى ماند .
8 - الغدير فى التراث الاسلامى:
اين اثر كتابشناسى غدير خم است و در آن به معرفى فهرست كتابها و نسخ خطى آنها و شرح حال مختصرى از مؤلفين آنها از ابتداى قرن دوم هجرى تا قرن پانزدهم پرداخته است . اين كتاب را بار اول دارالمؤر خ العربى در بيروت منتشر كرد و پس از آن با افزودههايى، در ايران از سوى انتشارات الهادى در سال 1373 ه . ش انتشار يافت . محقق طباطبايى پس از آن نيز به تكميل اين كتاب پرداخت و اكنون به همراه آن اضافات براى نوبتسوم آماده چاپ مىباشد .
اين كتاب در سال 1411 ه . ق از طرف انتشارات كتابخانه چهلستون با ترجمه آقاى مهدى جعفرى به زبان فارسى منتشر شد و بار ديگر نيز جناب آقاى محمد انصارى زنجانى با ترجمه بخشهاى بسيارى از اين كتاب و اضافه و تعديل بعضى از مطالب، آن را با عنوان غدير در آينه كتاب منتشر نمود .
9 - تعليقات على كتاب الغدير:
اين تعليقات به صورت حواشى در دوره الغدير چاپ مركز الغدير للدراسات الاسلاميه تا جلد چهارم منتشر شد و متن كامل اين تعليقات و قسمت چاپ نشده آن به صورت كتاب مستقل به چاپ خواهد رسيد .
10 - انباء السماء برزية كربلاء:
اين اثر تكميل و تنظيم كتاب سيرتنا و سنتنا از علامه امينى است همراه با اضافات بسيار زياد .
11 - الحسين و السنة:
اين كتاب شامل احاديث مربوط به امامحسين (ع) از طريق اهل سنت . كه در سال 1397 ه . ق در قم منتشر شده است .
محقق طباطبايى در ايامى كه در كتابخانه اميرالمؤمنين در نجف اشرف همراه با علامه امينى به تهيه منابع الغدير مىپرداختند، اقدام به تهيه فهرست نسخ خطى كتابخانه نمود . اين فهرست در سه جلد تهيه شده كه در دو جلد اول آن به معرفى نسخ عربى و در جلد سوم به معرفى نسخ فارسى پرداخته است . آقاى دكتر على نقى منزوى از اين اثر در تاليف كتاب نسخههاى خطى فارسى بهره جسته است و از آن با عنوان «يادداشتهاى سيد عبدالعزيز طباطبايى» نام مىبرد . اين فهرست كه براساس الفبايى اسم كتاب تنظيم شده، اكنون به صورت سلسله مقالات در مجله تراثنا در قم از طرف مؤسسه آلالبيت (ع) منتشر مىشود . اولين بخش اين فهرست در شماره 55 اين مجله به چاپ رسيده و اكنون در شماره 63 و 64 مجله، به حرف جيم رسيده است .
13 - فهرست نسخ خطى كتابخانه آستان قدس رضوى:
محقق طباطبايى به دعوت آستان قدس رضوى در مشهد اقدام به تهيه فهرستى به زبان فارسى از نسخ خطى حديث و فقه كتابخانه آستان قدس رضوى نمود . اين
فهرست اكنون در كتابخانه آستان قدس رضوى نگهدارى مىشود .
14 - فهرست نسخ خطى كتابخانه دانشگاه علامه طباطبايى شيراز
اين اثر در جلد اول سالنامه ميراث اسلامى ايران (سال 1373 ه . ش) به چاپ رسيده است .
16 - فهرست كتابخانه مزار عبدالقادر گيلانى در بغداد .
17 - فهرست نسخههاى خطى كتابخانه ثقةالاسلام در تبريز:
اين فهرستبا دو فهرستسابق در نشريه نسخههاى خطى دانشگاه تهران، دفتر هفتم، به چاپ رسيده است . محقق طباطبايى اين فهرست را در ايامى كه براى جمعآورى نسخههاى نفيس براى كتابخانه اميرالمؤمنين به ايران سفر مىنمود، به زبان فارسى تهيه نمود و بر آن مقدمهاى درباره خاندان طباطبايى و زندگى سيد محمدعلى قاضى نوشت .
18 - فهرست منتخب نسخههاى خطى كتابخانههاى حجاز:
محقق طباطبايى درباره اين اثر مىنويسد: «دانشگاه تهران گروهى را براى عكسبردارى از نسخ خطى، عازم حجاز نمود كه دوست من دانشمند كتابشناس و فهرستنگار مشهور استاد محمدتقى دانشپژوه در ميان آنان بود . من نيز با ايشان به حجاز رفتم و در كتابخانههاى حرمين شريفين: كتابخانه عارف حكمت، كتابخانه مدينه منوره، كتابخانه محموديه، كتابخانه حرم نبوى، كتابخانه مظهر كه در رباط مظهر مقابل بقيع بود، كتابخانه حرم مكى، و كتابخانه مكه مكرمه، به بررسى نسخ خطى پرداختيم» (الغدير فىاالتراث الاسلامى، ، ص 241) . اين اثر در سال 1386 تاليف شده است .
19 - فهرست تفصيلى منتخب نسخههاى خطى كتابخانههاى تركيه:
اين اثر استاد در كتابخانه آيةالله العظمى مرعشى نجفى به شماره 4172 و 4173 نگهدارى مىشود و در فهرست نسخ خطى آن كتابخانه ج 11، صص 183 - 184 شناسانده شدهاند .
20 - مخطوطات اللغة العربية فى مكتبات ايران:
كتابشناسى نسخ خطى لغت عربى در كتابخانههاى ايران . اين اثر در يادنامه ايشان از طرف مؤسسه آلالبيت (ع) چاپ و منتشر شد .
21 - مذكرات المتحف البريطانى:
كه در آن به ذكر چند نسخه نفيس از كتابخانه موزه بريتانيا و معرفى مفصل و نقل برخى از مطالب آنها پرداخته است . اين كتاب در سال 1404 ه . ق تاليف شده است .
22 - فهرست تصانيف الكراجكى .
23 - اهلالبيت عليهمالسلام فى المكتبة العربية:
در اين اثر كتابهايى كه اهل سنت درباره زندگى، مناقب، تاريخ، زندگانى، كلمات . . . اهل بيت عليهمالسلام نوشتهاند، شناسايى و معرفى شده است . اين كتاب ابتدا به صورت سلسله مقالات در مجله تراثنا منتشر مىشد و پس از درگذشت ايشان، متن كامل كتاب در سال 1417 ه . ق . از سوى مؤسسه آلالبيت عليهمالسلام منتشر شد .
24 - مكتبة العلامة الحلى:
اين كتاب گرانسنگ حاوى كتابشناسى مفصل آثار علامه حلى و ذكر نسخ خطى آنها در كتابخانههاى جهان مىباشد . كه در سال 1416 ه . ق . از سوى مؤسسه آلالبيت عليهمالسلام منتشر شد .
25 - الشيخ المفيد و عطاوه الفكرى الخالد:
شامل كتابشناسى آثار شيخ مفيد است و در جلد اول مجموعه المقالات و الرسائل كنگره شيخ مفيد به چاپ رسيد .
26 - نتائج الاسفار:
27 - فوائدالاسفار:
اين كتاب شامل كتابشناسى منتخب نسخ خطى كتابخانههاى مدرسه امام عصر شيراز، جارالله ايوب، الاحمدية، الظاهرية، المتحف البريطانى، كتابخانه آيةالله خادمى، مدرسه نمازى خوى، مدرسه علوى (مدرسه مريم بيگم) خوانسار و مدرسه ولى عصر خوانسار، مقبره روزبهان شيرازى، كتابخانه دانشكده پزشكى شيراز، مدرسه صدر بابل و همچنين فوايد رجالى و تاريخى و وفيات بعضى از علما و اشعار است .
28 - قيدالاوابد و جمعالشوارد:
در اين كتاب متون بسيارى از نسخ مختلفى جمعآورى شده كه شامل فضايل اهل بيت و اشعار و تراجم و . . . است . از آن ميان مىتوان به شرح نهجالبلاغه نظامالدين گيلانى، همراه با شرح مفصل و تاريخ تاليف و انتهاى نسخه و ذكر برخى از نكات دقيق و بعضى از اشعار آن و همچنين تفسير خطبه شقشقيه سيد مرتضى، المعجم ابن الاعرابى، معجمالصحابه ابن نافع، معجمالصحابه بغوى، ذيل تاريخ بغدادابن نجار، المعجم الكبير طبرانى، مسند رويانى، المسلسلات ابن جوزى، المصنف ابن ابى شيبه، صحيح ابن حبان، الذرية الطاهره دولابى اشاره كرد .
29 - المهدى فى السنة النبوية .
شامل احاديث مربوط به امام زمان (عج) از طريق اهل سنت .
30 - حياة الشيخ يوسف البحرانى:
اين كتاب را محقق طباطبايى در سال 1377 ه . ق تاليف كرده اين اثر ابتدا در مقدمه كتاب الحدائق الناظرة به چاپ رسيد و سپس به صورت مستقل در نجف اشرف به چاپ رسيد . اين كتاب اولين اثرى است كه از محقق طباطبايى به چاپ رسيده، با اين حال مىتوان در آن ميزان تبحر و دانش وى را در اين كتاب مشاهده كرد . ايشان بعدها مطالب زيادى را مخصوصا در قسمت تاليفات شيخ يوسف بحرانى به اين كتاب افزودند و حجم كتاب اكنون به دو برابر حجم كتاب چاپ شده رسيده است .
31 - شخصيت علمى و مشايخ شيخ طوسى:
در دفتر دوم سالنامه ميراث اسلامى ايران (سال 1374 ه . ش) به چاپ رسيده .
32 - قبسات من فضائل اميرالمؤمنين عليهالسلام:
محقق طباطبايى در اين كتاب به بررسى اساتيد و طرق حديثسد الابواب، حديث صعود على على منكب النبى، ، حديث رد الشمس، حديث ثقلين و حديث الطير و همچنين درباره اعمش و حاكم نيشابورى و كتاب قصةالطير پرداخته است . اين كتاب از سوى انتشارات دليل به چاپ رسيد .
33 - زندگىنامه آيةالله العظمى سيدمحمدكاظم يزدى:
محقق طباطبايى به نوشتن تاريخ و زندگى جد بزرگوارش بسيار اهتمام مىورزيد و از هنگامى كه در نجف اشرف به سر مىبرد اقدام به جمعآورى اطلاعات و اسناد زندگى و عصر سيدمحمدكاظم يزدى نمود . اين يادداشتها در دفترهاى گوناگونى نوشته شده و نياز به تنظيم دارد . مواردى كه محقق طباطبايى بدانها پرداخته شامل: نسب سيد يزدى، مؤلفات وى و معرفى كامل نسخ خطى و چاپها و شروح و حواشى و ترجمههاى آنها، اساتيد سيد يزدى، شاگردان وى كه شامل زندگى بسيارى از شاگردان در آن ذكر شده، اشعار، خانواده سيد يزدى و زندگىنامه مفصل فرزندان وى، مواجهه سيد يزدى با استعمار انگليسها و مدرسه سيد يزدى كه بخش مفصلى استشامل: تاسيس مدرسه و معرفى خصوصيات آن، كتابخانه مدرسه، شاگردان مدرسه و . . . مىباشد .
محقق طباطبايى در كنار اين يادداشتها اقدام به جمعآورى و ضميمه كردن مدارك تاريخى و فتاواى سياسى سيد يزدى نمود و كتاب را مستند و مستدل نمود . وى همچنين در اين كتاب يادداشتهاى شيخ محمدحسين كاشف العظما درباره سيد يزدى و قسمتهايى از كتاب عقود حياتى نوشته آيةالله كاشف الغطا درباره قضاياى مشروطه و استبداد و جنگ انگليس را از روى دستخط علامه كاشف الغطا كه در كتابخانه وى نگهدارى مىشود نقل نموده است .
اين مجموعه نياز به تنظيم و ترتيب دارد تا به صورت يك اثر ماندگار از زندگى آيةالله العظمى سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى در آيد و به عنوان منبع، مورد استفاده محققين قرار گيرد .
34 - تصحيح فهرست منتجبالدين:
اين اثر در سال 1404 ه . ق با تحقيق و تصحيح محقق طباطبايى در قم منتشر شد، ولى ايشان با توجه به تعليقات قابل توجهى كه بعد از آن بر اين كتاب نوشته بودند بناى چاپ مجدد آن را داشتند . اين تعليقات بر كتاب افزوده شد و اكنون آماده چاپ مىباشد .
35 - تصحيح الاربعون المنتقى من مناقب المرتضى:
تاليف ابوالخير حالكمى طالقانى، در شماره اول مجله تراثنا و نيز به صورت مستقل چاپ شده است .
36 - تصحيح ترجمة الامام الحسن عليهالسلام:
اين كتاب، بخش چاپ نشده طبقات ابن سعد است كه محقق طباطبايى در سفرى كه در سال 1397 ه . ق به تركيه داشتند نسخهاى از آن را كه متعلق به قرن هفتم هجرى است، از كتابخانه طوپقاپوسراى اسلامبول تهيه كرده و مورد تصحيح قرار مىدهند و به صورت مستقل براى چاپ آماده مىكنند، اين كتاب پس از درگذشت ايشان از طرف مؤسسه آلالبيت (ع) به چاپ رسيد .
37 - تصحيح ترجمة الامام الحسين عليهالسلام:
اين كتاب هم همچون ترجمة الامام الحسن عليهالسلام از طبقات ابن سعد مورد تصحيح قرار مىگيرد و در زمان حيات ايشان از طرف مؤسسه آلالبيت عليهمالسلام چاپ و منتشر مىشود .
38 - تصحيح مقتل اميرالمؤمنين عليهالسلام:
تاليف ابن ابى الدنيا .
39 - تصحيح مناقب اميرالمؤمنين عليهالسلام:
از احمدبن حنبل .
40 - تحقيق رساله طرق حديث من كنت مولاه فعلى مولاه:
تاليف ذهبى، اين رساله تاكنون نسخهاى از آن يافت نشده بود و تنها نامى از آن در ميان كتب ذهبى مانده بود و محقق طباطبايى نسخهاى از آن را در كتب خطى كتابخانه دانشگاه تهران يافته و مورد تحقيق قرار مىدهند . اين رساله با تعليقات فراوان ايشان، از طرف انتشارات دليل به چاپ رسيد .
41 - تصحيح ترجمة اميرالمؤمنين من تاريخ ابن عساكر .
42 - تصحيح مطالب السؤول:
اين كتاب در سال 1420 ه . ق از سوى مؤسسه البلاغ در بيروت چاپ و منتشر شد .
43 - تصحيح فرائدالسمطين .
44 - تصحيح عقد الدرر فى اخبار المهدى المنتظر:
از يوسف بن يحيى سلمى دمشقى .
45 - تصحيح فهرستشيخ طوسى:
از آنجا كه چاپ مصحح و منقحى از كتاب جليل فهرستشيخ طوسى رحمة الله عليه در دست نبود، محقق طباطبايى اين كتاب را با ده نسخه معتبر آن تصحيح مىكند كه پس از رحلت ايشان همراه با مقالهاى كه ايشان براى كنگره شيخ طوسى تهيه كرده بودند، از سوى كتابخانه محقق طباطبايى منتشر شد .
46- نهجالبلاغه عبر القرون
محقق طباطبايى در اين اثر خود به معرفى كليه آثار مكتوبى كه در مورد نهجالبلاغه تدوين شده است مىپردازد . كه خود شامل چند بخش است:
بخش اول: مؤلف بخش، نخست اين كتاب را به معرفى و تاريخ جمعآورى و تدوين خطبهها و كلمات قصار اميرالمؤمنين (ع) از زمان خود آن حضرت تا عصر حاضر اختصاص مىدهد .
در اين بخش كتابها به ترتيب سال درگذشت مؤلفين آنها معرفى مىگردند، و مؤلف گزارش كاملى در مورد خود كتاب، شرح حال مؤلف، معرفى دستنويسهاى آن، طبع، شروح ترجمهها و كليه موارد انجام شده در مورد آنها ارائه مىدهد .
بخش دوم: از اين بخش به بعد محقق طباطبايى به خود نهجالبلاغه مىپردازد، كه به معرفى دستنويسهاى كهن نهجالبلاغه از قرن پنجم تا قرن دهم هجرى مىپردازد . اين بخش شامل معرفى 150 نسخه نفيس كه اولين آنها مورخ 469 ه . ق . و آخرين آنها به تاريخ 1000 ه . ق . كتابتشد .
بخش سوم: در مورد چاپهاى نهجالبلاغه است .
بخش چهارم: ترجمههاى نهجالبلاغه به زبانهاى مختلف فارسى، انگليسى، اردو، فرانسوى و غيره .
بخش پنجم: معرفى شروح نهجالبلاغه است، كه به ترتيب سال درگذشتشارحين مرتب شده، و شرح حال مفصلى راجع به شارح، و گزارش كاملى از «شرح» ، دستنويسهاى آن، چاپهاى آن، ترجمهها آمده است .
بخش ششم: معرفى آنچه از بزرگان و دانشمندان در مورد نهجالبلاغه گفته شده است .
بخش هفتم: معرفى اشعار و قصائدى كه در مدح نهجالبلاغه از طرف شعرا و دانشمندان سروده شده است .
بخش هشتم: معرفى كليه آثار ديگرى كه در مورد نهجالبلاغه تاليف شده است .
اين كتاب ابتدا بصورت مقالههايى پىدرپى در مجله «تراثنا» كه از سوى مؤسسه آلالبيت (ع) در قم منتشر مىشود به چاپ رسيد .
سپس مؤلف اقدام به افزودن مطالب به آن و انجام تغييراتى در برخى موارد آن پرداخت و همواره بدين كار مشغول بود تا بصورت كتابى مستقل چاپ گردد كه متاسفانه اجل مهلت پايان دادن انجام آن را نداد . هماكنون فرزند گرامى ايشان آقاى سيد جعفرطباطبايى مشغول آمادهسازى آن جهت چاپ است تا از سوى بنياد نهجالبلاغه بزودى چاپ و منتشر گردد .
