• /
محقق طباطبايى و كتاب گرانسنگ «نهج‏البلاغه عبرالقرون‏

محقق طباطبايى و كتاب گرانسنگ «نهج‏البلاغه عبرالقرون‏»

على طباطبايى يزدى

دانشمند فرهيخته، محقق وارسته و پژوهشگر پرتلاش، مرحوم آية‏الله سيد عبدالعزيز طباطبايى، بيست و سوم جمادى‏الاولى 1348 ه . ق . برابر با چهارم آبان 1308 ه . ش در خاندانى اصيل، علم‏پرور و پرفضيلت در نجف اشرف به دنيا آمد . پدرش نوه دخترى و مادرش نوه پسرى فقيه بزرگ شيعه، آية‏الله العظمى سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى (م: 1337 ه . ق) صاحب عروة‏الوثقى بود . خاندان سيد يزدى، يكى از خاندانهاى مشهورى بودند كه در حوزه علميه نجف و فقاهت‏شيعه نقش مؤثرى داشتند و دانشدوستى و ذكاوت علمى را از پدر خويش به ارث برده بودند .

 

محقق طباطبايى دوران كودكى خود را در چنين خانواده‏اى ميان كتاب و كتابخانه و مدرسه گذراند و طبيعتا استعداد اين كودك خردسال با چنين شرايطى پرورش يافت . دوستان ايام كودكى وى، اذعان مى‏كنند كه او از همان سالها متين و كم‏صحبت و بى‏تكلف بود، و در گفتار و كردار بزرگترها دقت مى‏كرد .

 

شايد علاقه به كتابشناسى و نسخ خطى را محيط دوران كودكى وى يعنى كتابخانه مدرسه سيد يزدى، در وى ايجاد كرده بود . محقق طباطبايى ضمن خاطرات دوران كودكى خود به كتابهايى اشاره مى‏كند كه در كتابخانه و پشت‏شيشه، توجهش را جلب كرده بودند و وى ساعاتى از وقت‏خود را به تهيه فهرستى از اسم اين كتابها و نام نويسندگان آنها مى‏گذراند . وى كه در آن زمان، به خاطر سن كم خود، اجازه دست زدن به كتابها را نداشته، مجبور بود از پشت‏شيشه فقط آنچه بر عطف كتابها نوشته شده بود، يادداشت كند . فهرست اين كتابها، اولين كارى بود كه محقق طباطبايى در سنين كودكى انجام داده بود و آن را به شيوه تذهيبى كه بر برخى نسخ ديده بود، با دستان كوچك خود و با همان قلمى كه در دست داشت تزيين كرده بود . اين موضوع، نقش مؤثر محيط علمى او را در علاقمندى به كتاب و كتابت‏به خوبى نشان مى‏دهد .

 

محقق طباطبايى هشت‏ساله بود كه مادرش را از دست داد، مادر او بانويى بود خوش اخلاق و مؤمن و باتقوا كه از پدر، نوه آية‏الله العظمى سيد محمدكاظم يزدى و از مادر، نوه شيخ انصارى رحمة الله عليه بود . فقدان مادر در اين سن كم، وابستگى او را به پدر بيشتر مى‏كند . پدرش آية‏الله سيد جواد طباطبايى، دانشمندى پارسا و باتقوا بود و در پرورش دينى فرزندش، تلاش فراوان داشت . محقق طباطبايى گاه با علاقه فراوان از شبهايى كه در مسجد تا به صبح كلمه به كلمه همپاى پدر ختم قرآن مى‏كرد ياد مى‏كند . متاسفانه روزگار به اين ايام فرصت چندانى نداد و محقق طباطبايى در همان سنين نوجوانى پدر را نيز از دست داد . او كه در نوجوانى وارد تحصيلات حوزوى شده بود، با فقدان پدر، حجره مدرسه را از دست نمى‏دهد و خود را وقف مدرسه و كتاب و درس و بحث مى‏كند . در اين زمان وجود اساتيد برجسته حوزه علميه نجف در همه سطوح، مشوق تلاش وى در مطالعه بيشتر و رسيدن به درجات بالاى علمى مى‏شود . وى ادبيات، صرف و نحو را نزد مرحوم سيدهاشم حسينى تهرانى (م: 1411 ه . ق) مؤلف كتاب علوم‏العربية و توضيح المراد، و منطق را نزد سيد جليل فرزند سيد عبدالحى طباطبايى يزدى (م: 1413 ه . ق) فرا گرفت . پس از آن در فلسفه، شرح منظومه سبزوارى را نزد آية‏الله سيد عبدالاعلى سبزوارى (م: 1414 ه . ق)، و اسفار ملاصدرا را نزد شيخ صدرا بادكوبى (م: 1392 ه . ق) آموخت . ايشان شرح لمعه را در محضر ميرزا حسن نبوى و شيخ ذبيح الله قوچانى و قوانين ميرزاى قمى را در محضر آية‏الله سيدعلى علامه فانى اصفهانى (م: 1409 ه . ق) تلمذ نمود . آنگاه دروس عالى سطح را در محضر شيخ عبدالحسين رشتى (م: 1373 ه . ق) مؤلف شرح كفايه و كشف‏الاشتباه، و شيخ مجتبى لنكرانى (م: 1406 ه . ق) مؤلف كتاب او فى‏البيان به پايان برد .

سرانجام درس خارج فقه و اصول را از محضر آية‏الله العظمى سيد عبدالهادى شيرازى (م: 1382 ه . ق) و آية‏الله العظمى حاج سيدابوالقاسم موسوى خوئى (م: 1314 ه . ق) كسب دانش نمود .

محقق طباطبايى در سال 1369 ه . ق ازدواج مى‏كند . همسر وى، فرزند آية‏الله حاج سيد اسدالله طباطبايى يزدى آخرين پسر آية‏الله العظمى سيد محمدكاظم يزدى بود . مرحوم سيد اسدالله طباطبايى آن زمان مدير مدرسه سيد يزدى بود و با رفتارى عالمانه و خلقى كريم - كه زبانزد خاص و عام بود - يكى از مهمترين مدارس حوزه علميه نجف را اداره مى‏كرد . پس از درگذشت وى در سال 1392 ه . ق محقق طباطبايى مديريت آن مدرسه بزرگ را بر عهده مى‏گيرد .

محقق طباطبايى تابستان هر سال با سفر به ايران، به كتابخانه‏هاى خصوصى و عمومى مراجعه مى‏كند و ضمن مطالعات فراوان يادداشتهاى زيادى تهيه مى‏نمايد . در آمد و رفت‏به ايران، اقامت در همدان را نيز غنيمت مى‏داند و در خانه و كتابخانه آية‏الله العظمى آخوند ملاعلى معصومى همدانى، كه با او الفتى بسيار داشت، توقف‏هاى يك ماهه و دو ماهه مى‏كند . نسخ خطى آنجا را مى‏بيند و با دست پر به عراق باز مى‏گردد .

در سه سفر حج نيز در كتابخانه‏هاى مكه و مدينه نسخ خطى نفيسى را مى‏بيند و برخى از آنها را به طور كامل استنساخ مى‏كند . همچنين در تابستان سال 1383 ه . ق از عراق به سوريه و لبنان سفر مى‏كند و در يك اقامت‏سه ماهه، در كتابخانه‏هاى ظاهريه، مجمع علمى دمشق، كتابخانه اوقاف حلب و كتابخانه دانشگاه آمريكايى بيروت مطالعات زيادى انجام مى‏دهد و به گفته خود ايشان، در اين سفر با ديدن اين كتابخانه‏ها دنياى تازه‏اى به روى وى گشوده مى‏شود .

آشنايى و الفت محقق طباطبايى با دانشمند بزرگ و كتابشناس با عظمت، مرحوم شيخ آقابزرگ تهرانى (م: 1389 ه . ق)، تاثير بسيارى در شخصيت علمى وى مى‏گذارد . يادداشتهايى را كه از سفرهاى متوالى به ايران به همراه مى‏آورد، هر بار در اختيار شيخ آقابزرگ تهرانى قرار مى‏دهد تا هم از زير چشم تيزبين استاد بگذرد و او را راهنمايى كند، و هم براى تدوين دائرة‏المعارف بزرگ كتابشناسى شيعه، الذريعة الى تصانيف الشيعة، مورد استفاده قرار گيرد . وى علاوه بر جمع‏آورى مواد علمى براى تدوين الذريعه، اقدام به كتابت متن مجلدات الذريعه از روى دستخط استاد مى‏نمايد و جلدهاى 13 و 14 آن، از روى استنساخ ايشان چاپ مى‏شود . محقق طباطبايى تا پايان عمر، شيفته استاد بود و از او به عظمت و بزرگوارى ياد مى‏كرد . وى از همان سالهاى چاپ الذريعه، فكر نوشتن مستدركى را براى آن در سر مى‏پروراند، اما متاسفانه چاپ كتاب به كندى پيش مى‏رفت و نوشتن مستدرك به تاخير مى‏افتاد از اين‏رو ايشان اقدام به استنساخ متن كامل كتاب الذريعه نمود - كه جلدهاى 13 و 14 الذريعه نيز براى آنكه سريعتر چاپ شود، از روى همين نسخه در نجف چاپ شد - . وى در سال 1399 ه . ق دست‏به كار تدوين مستدرك الذريعه شد و شروع به جمع‏آورى و فيش كردن كتابهايى نمود كه نام آنها در الذريعه نيامده است - .

محقق طباطبايى بيشتر وقت‏خود را تا پايان عمر يعنى هفتم ماه رمضان 1415 ه . ق صرف تدوين اين اثر گرانسنگ نمود و گنجينه‏اى بالغ بر يازده هزار فيش بر جاى نهاد .

همچنين، از جمله كسانى كه نقش مؤثرى در تقويت روحيه پرتلاش و پرحوصله او، در امر تحقيق و پژوهش داشت، علامه امينى (م: 1390 ه . ق) صاحب كتاب الغدير رحمة الله عليه بود .

محقق طباطبايى مدت 25 سال پيوسته را در كنار علامه امينى به جمع نسخ خطى و اداره كتابخانه اميرالمؤمنين (ع) در نجف گذراند و بسيارى از مايه علمى خود را مديون شاگردى وى مى‏دانست . ايشان ضمن ارتباط علمى خود با علامه امينى، وى را در تهيه منابع كتاب گرانسنگ الغدير يارى رسانده و طى سفرهاى خود به كتابخانه‏هاى ايران و تركيه، در به ثمر رسيدن تحقيقات علامه امينى نقش بسزايى را ايفا مى‏كند . بعد از سفرى كه محقق طباطبايى در سال 1383 ه . ق به سوريه و لبنان داشت، دو سفر ديگر نيز همراه با فرزند علامه امينى به سوريه و تركيه مى‏رود، علامه امينى هم كه در ايران به سر مى‏برد به آنان مى‏پيوندد، ولى به علت كسالت نمى‏تواند در تركيه بماند و ناچار به بازگشت مى‏شود . در آن سفر محقق طباطبايى و فرزند علامه امينى در تركيه مى‏مانند و مقدار زيادى از نسخ نفيس را براى كتابخانه اميرالمؤمنين عكسبردارى مى‏كنند . محقق طباطبايى نسخ خطى كتابخانه را در سه جلد تنظيم مى‏كند . اين فهرست اكنون به صورت متوالى در مجله تراثنا منتشر مى‏شود .

وى در سال 1397 ه . ق نجف را ترك مى‏كند و عازم ايران مى‏شود و در قم سكنى مى‏گزيند . ايشان در قم، در ادامه راه دو استاد بزرگ خود، مشغول به تكميل مستدرك و تعليقاتى كه بر الذريعه و الغدير داشت مى‏شود

محققان و نويسندگان در ايران از محضر وى بهره‏مند مى‏شوند و او نيز با دست‏باز، از هر كارى كه در زمينه تحقيقات تاريخ و رجال و تراجم و حديث و كتابشناسى شيعه انجام مى‏شود استقبال مى‏كند . وى هميشه از استاد خود آية‏الله ميرزا محمدعلى اردوبادى (م: 1380 ه . ق) به بزرگى ياد مى‏كرد و يكى از خصوصيات بارز او را كمك علمى به ديگران در تحقيق و رفع مشكلات علمى مى‏دانست .

محقق طباطبايى، خود نيز راه و روش استاد را در پى مى‏گيرد و منزل و كتابخانه خود را در اختيار محققان و پژوهشگران قرار مى‏دهد، به طورى كه خانه ايشان، روز و شب محل تردد اهل قلم مى‏شود و گاهى حدود ده ساعت از شبانه روز خود را صرف راهنمايى و تكميل آثار ديگران مى‏كرد . مؤسسات مختلف تحقيقات اسلامى در ايران وجود ايشان را مغتنم دانسته، در تحقيقات خود به ايشان مراجعه مى‏كردند . از جمله مؤسساتى كه محقق طباطبايى با ايشان همكارى نزديك مى‏نمود، مؤسسه آل‏البيت (ع)، مركز الغدير للدراسات الاسلاميه، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، مركز دائرة‏المعارف بزرگ اسلامى، بنياد نهج‏البلاغه و بنياد بعثت را مى‏توان نام برد .

محقق طباطبايى در كنگره‏هاى مختلفى چون كنگره شيخ طوسى از سوى دانشگاه فردوسى مشهد در سال 1389 ه . ق، كنگره حسين دى از سوى محمدى تراست در سال 1404 ه . ق و كنگره امام على (ع) در سال 1410 ه . ق در لندن، كنگره شيخ مفيد در سال 1413 ه . ق . در قم، كنگره هزاره نهج‏البلاغه در سال 1399 ه . ق و كنگره هزاره شريف رضى در سال 1406 از سوى بنياد نهج‏البلاغه در تهران و كنگره كتاب و كتابخوانى در تمدن اسلامى در مشهد، شركت نمود .

وى با بسيارى از دانشمندان و اسلام‏شناسان دنيا مخصوصا در كشورهاى عربى ارتباط داشت و در ايجاد ارتباط علمى بين پژوهشگران داخل كشور با دنياى عرب نقش مؤثرى داشت .

محقق طباطبايى براى بازديد از نسخ خطى به بسيارى از شهرهاى ايران مسافرت نمود و با بسيارى از دانشمندان ملاقات كرد . كتابخانه‏هاى بسيارى را ديد و يادداشت‏هاى بى‏شمارى تهيه نمود . از اين سفرها مجموعه بزرگى از يادداشت‏هاى مختلف در زمينه نسخ خطى نفيسى كه ديده بود برجاى مانده است .

همچنين يك بار ديگر نيز از ايران به تركيه عزيمت نمود و به مدت دو ماه در كتابخانه‏هاى تركيه، از جمله كتابخانه احمد ثالث، اياصوفيا، لاله لى، كوپرلى، فيض‏الله افندى، فاتح، جارالله ايوب، قليچ على پاشا و ولى‏الدين جارالله افندى، به مطالعه پرداخت و نسخه‏هاى ناياب و ارزشمندى را فهرست نمود . محصول اين سفر چند دفتر نسخه‏هاى خطى تركيه و چند دفتر احاديث مربوط به فضائل و مناقب اهل بيت (ع)، از منابع حديثى، تفسيرى، تاريخى و اعتقادى مهم و چاپ نشده اهل سنت است .

همچنين در سفرهايى كه به كشورهاى ديگر داشت مجموعه مهمى از ميكروفيلم‏ها و نسخ عكسى از كتابخانه‏هاى مختلفى چون كتابخانه موزه بريتانيا و كتابخانه بادليان آكسفورد در انگلستان، كتابخانه دارالكتب الظاهريه در دمشق، و اسماعيل پاشا در حلب، كتابخانه دانشگاه رياض عربستان، كتابخانه بلديه اسكندريه و دارالكتب المصريه در مصر، كتابخانه خدابخش پتنه در هندوستان، كتابخانه جامع كبير صنعاء در يمن، كتابخانه چستربيتى ايرلند، كتابخانه ميلان ايتاليا، كتابخانه ملى پاريس، كتابخانه توبينگن برلين و . . . تهيه كرد

اين مجموعه اكنون در كتابخانه عمومى محقق طباطبايى در قم نگهدارى مى‏شود و مورد استفاده محققان است . ايشان پس از سالها تلاش علمى مستمر و خدمت‏به فرهنگ تشيع، در هفتم رمضان سال 1416 ه . ق درگذشت و در يكى از حجرات صحن حرم حضرت معصومه (س) در قم به خاك سپرده شد .

 

آثار محقق طباطبايى:

1 - مستدرك الذريعة:

محقق طباطبايى در سال 1399 ه . ق . اقدام به تدوين مستدركى بر الذريعه نمود و شروع به جمع‏آورى و فيش كردن كتاب‏هايى نمود كه نام آنها در الذريعه نيامده است . وى، بيشتر وقت‏خود را تا پايان عمر، صرف تدوين اين اثر گرانسنگ نمود و گنجينه‏اى بالغ بر يازده هزار فيش برجاى نهاد .

2 - اضواء على الذريعة:

تعليقات ارزشمندى است‏بر كتاب الذريعه همراه با تكميل اطلاعات و رفع اشتباهات آن .

3 - معجم اعلام الشيعة:

اين كتاب به عنوان مستدرك طبقات اعلام الشيعه شيخ آقابزرگ تهرانى تراجم علماى شيعه را به ترتيب الفبايى، آورده است و مجموعا شامل دو جلد است . جلد اول اين كتاب در سال 1417 ه . ق . توسط انتشارات مؤسسه آل‏البيت‏به چاپ رسيد .

4 - تعليقات على طبقات اعلام الشيعة:

حاوى تعليقاتى است كه محقق طباطبايى در كتاب طبقات آقابزرگ نوشته است . از اين تعليقات، تعليقات الكرام البررة (قرن سيزدهم)، و البشر (قرن چهاردهم) همراه اصل كتاب به چاپ رسيده است .

5 - تصحيح تتمه نقبا البشر:

كتاب نقبا البشر شيخ آقابزرگ تهرانى تا پايان حرف عين در چهار جلد به چاپ رسيده است، ولى از اين حرف تا حرف يا همچنان به صورت خطى باقى مانده است . محقق طباطبايى با استفاده از يادداشتهاى دستنويس ايشان، اين اثر را مرتب كرده بودند و بنا داشتند با مرور و اصلاح و تكميل و حذف مكررات، آن را به چاپ برسانند .

6 - على ضفاف الغدير:

اين كتاب به عنوان مستدرك جلد اول الغدير علامه امينى شامل رواة حديث غدير همراه با شرح حال آنان است، محقق طباطبايى مدارك و منابعى را كه به دست علامه نرسيده بود استخراج كرده و معرفى رواة حديث غدير را مطابق اسلوب علامه امينى آورده است .

7 - من فيض الغدير:

اين كتاب شامل اسناد معتبر حديث غدير به ترتيب نام روات آن مى‏باشد . متاسفانه اجل مهلت تكميل اين اثر را نداد و اين كتاب همچنان ناقص باقى ماند .

8 - الغدير فى التراث الاسلامى:

اين اثر كتابشناسى غدير خم است و در آن به معرفى فهرست كتابها و نسخ خطى آنها و شرح حال مختصرى از مؤلفين آنها از ابتداى قرن دوم هجرى تا قرن پانزدهم پرداخته است . اين كتاب را بار اول دارالمؤر خ العربى در بيروت منتشر كرد و پس از آن با افزوده‏هايى، در ايران از سوى انتشارات الهادى در سال 1373 ه . ش انتشار يافت . محقق طباطبايى پس از آن نيز به تكميل اين كتاب پرداخت و اكنون به همراه آن اضافات براى نوبت‏سوم آماده چاپ مى‏باشد .

اين كتاب در سال 1411 ه . ق از طرف انتشارات كتابخانه چهلستون با ترجمه آقاى مهدى جعفرى به زبان فارسى منتشر شد و بار ديگر نيز جناب آقاى محمد انصارى زنجانى با ترجمه بخشهاى بسيارى از اين كتاب و اضافه و تعديل بعضى از مطالب، آن را با عنوان غدير در آينه كتاب منتشر نمود .

9 - تعليقات على كتاب الغدير:

اين تعليقات به صورت حواشى در دوره الغدير چاپ مركز الغدير للدراسات الاسلاميه تا جلد چهارم منتشر شد و متن كامل اين تعليقات و قسمت چاپ نشده آن به صورت كتاب مستقل به چاپ خواهد رسيد .

10 - انباء السماء برزية كربلاء:

اين اثر تكميل و تنظيم كتاب سيرتنا و سنتنا از علامه امينى است همراه با اضافات بسيار زياد .

11 - الحسين و السنة:

اين كتاب شامل احاديث مربوط به امام‏حسين (ع) از طريق اهل سنت . كه در سال 1397 ه . ق در قم منتشر شده است .

12 - فهرست نسخه‏هاى خطى كتابخانه اميرالمؤمنين عليه‏السلام:

محقق طباطبايى در ايامى كه در كتابخانه اميرالمؤمنين در نجف اشرف همراه با علامه امينى به تهيه منابع الغدير مى‏پرداختند، اقدام به تهيه فهرست نسخ خطى كتابخانه نمود . اين فهرست در سه جلد تهيه شده كه در دو جلد اول آن به معرفى نسخ عربى و در جلد سوم به معرفى نسخ فارسى پرداخته است . آقاى دكتر على نقى منزوى از اين اثر در تاليف كتاب نسخه‏هاى خطى فارسى بهره جسته است و از آن با عنوان «يادداشتهاى سيد عبدالعزيز طباطبايى‏» نام مى‏برد . اين فهرست كه براساس الفبايى اسم كتاب تنظيم شده، اكنون به صورت سلسله مقالات در مجله تراثنا در قم از طرف مؤسسه آل‏البيت (ع) منتشر مى‏شود . اولين بخش اين فهرست در شماره 55 اين مجله به چاپ رسيده و اكنون در شماره 63 و 64 مجله، به حرف جيم رسيده است .

13 - فهرست نسخ خطى كتابخانه آستان قدس رضوى:

محقق طباطبايى به دعوت آستان قدس رضوى در مشهد اقدام به تهيه فهرستى به زبان فارسى از نسخ خطى حديث و فقه كتابخانه آستان قدس رضوى نمود . اين

 

فهرست اكنون در كتابخانه آستان قدس رضوى نگهدارى مى‏شود .

14 - فهرست نسخ خطى كتابخانه دانشگاه علامه طباطبايى شيراز

اين اثر در جلد اول سالنامه ميراث اسلامى ايران (سال 1373 ه . ش) به چاپ رسيده است .

15 - فهرست نسخه‏هاى كتابخانه آقاى سيد محمدعلى طباطبايى قاضى تبريزى .

16 - فهرست كتابخانه مزار عبدالقادر گيلانى در بغداد .

17 - فهرست نسخه‏هاى خطى كتابخانه ثقة‏الاسلام در تبريز:

اين فهرست‏با دو فهرست‏سابق در نشريه نسخه‏هاى خطى دانشگاه تهران، دفتر هفتم، به چاپ رسيده است . محقق طباطبايى اين فهرست را در ايامى كه براى جمع‏آورى نسخه‏هاى نفيس براى كتابخانه اميرالمؤمنين به ايران سفر مى‏نمود، به زبان فارسى تهيه نمود و بر آن مقدمه‏اى درباره خاندان طباطبايى و زندگى سيد محمدعلى قاضى نوشت .

18 - فهرست منتخب نسخه‏هاى خطى كتابخانه‏هاى حجاز:

 

محقق طباطبايى درباره اين اثر مى‏نويسد: «دانشگاه تهران گروهى را براى عكسبردارى از نسخ خطى، عازم حجاز نمود كه دوست من دانشمند كتابشناس و فهرست‏نگار مشهور استاد محمدتقى دانش‏پژوه در ميان آنان بود . من نيز با ايشان به حجاز رفتم و در كتابخانه‏هاى حرمين شريفين: كتابخانه عارف حكمت، كتابخانه مدينه منوره، كتابخانه محموديه، كتابخانه حرم نبوى، كتابخانه مظهر كه در رباط مظهر مقابل بقيع بود، كتابخانه حرم مكى، و كتابخانه مكه مكرمه، به بررسى نسخ خطى پرداختيم‏» (الغدير فى‏االتراث الاسلامى، ، ص 241) . اين اثر در سال 1386 تاليف شده است .

 

19 - فهرست تفصيلى منتخب نسخه‏هاى خطى كتابخانه‏هاى تركيه:

 

اين اثر استاد در كتابخانه آية‏الله العظمى مرعشى نجفى به شماره 4172 و 4173 نگهدارى مى‏شود و در فهرست نسخ خطى آن كتابخانه ج 11، صص 183 - 184 شناسانده شده‏اند .

 

20 - مخطوطات اللغة العربية فى مكتبات ايران:

 

كتابشناسى نسخ خطى لغت عربى در كتابخانه‏هاى ايران . اين اثر در يادنامه ايشان از طرف مؤسسه آل‏البيت (ع) چاپ و منتشر شد .

21 - مذكرات المتحف البريطانى:

كه در آن به ذكر چند نسخه نفيس از كتابخانه موزه بريتانيا و معرفى مفصل و نقل برخى از مطالب آنها پرداخته است . اين كتاب در سال 1404 ه . ق تاليف شده است .

22 - فهرست تصانيف الكراجكى .

23 - اهل‏البيت عليهم‏السلام فى المكتبة العربية:

در اين اثر كتابهايى كه اهل سنت درباره زندگى، مناقب، تاريخ، زندگانى، كلمات . . . اهل بيت عليهم‏السلام نوشته‏اند، شناسايى و معرفى شده است . اين كتاب ابتدا به صورت سلسله مقالات در مجله تراثنا منتشر مى‏شد و پس از درگذشت ايشان، متن كامل كتاب در سال 1417 ه . ق . از سوى مؤسسه آل‏البيت عليهم‏السلام منتشر شد .

24 - مكتبة العلامة الحلى:

اين كتاب گرانسنگ حاوى كتابشناسى مفصل آثار علامه حلى و ذكر نسخ خطى آنها در كتابخانه‏هاى جهان مى‏باشد . كه در سال 1416 ه . ق . از سوى مؤسسه آل‏البيت عليهم‏السلام منتشر شد .

25 - الشيخ المفيد و عطاوه الفكرى الخالد:

شامل كتابشناسى آثار شيخ مفيد است و در جلد اول مجموعه المقالات و الرسائل كنگره شيخ مفيد به چاپ رسيد .

26 - نتائج الاسفار:

27 - فوائدالاسفار:

اين كتاب شامل كتابشناسى منتخب نسخ خطى كتابخانه‏هاى مدرسه امام عصر شيراز، جارالله ايوب، الاحمدية، الظاهرية، المتحف البريطانى، كتابخانه آية‏الله خادمى، مدرسه نمازى خوى، مدرسه علوى (مدرسه مريم بيگم) خوانسار و مدرسه ولى عصر خوانسار، مقبره روزبهان شيرازى، كتابخانه دانشكده پزشكى شيراز، مدرسه صدر بابل و همچنين فوايد رجالى و تاريخى و وفيات بعضى از علما و اشعار است .

28 - قيدالاوابد و جمع‏الشوارد:

در اين كتاب متون بسيارى از نسخ مختلفى جمع‏آورى شده كه شامل فضايل اهل بيت و اشعار و تراجم و . . . است . از آن ميان مى‏توان به شرح نهج‏البلاغه نظام‏الدين گيلانى، همراه با شرح مفصل و تاريخ تاليف و انتهاى نسخه و ذكر برخى از نكات دقيق و بعضى از اشعار آن و همچنين تفسير خطبه شقشقيه سيد مرتضى، المعجم ابن الاعرابى، معجم‏الصحابه ابن نافع، معجم‏الصحابه بغوى، ذيل تاريخ بغدادابن نجار، المعجم الكبير طبرانى، مسند رويانى، المسلسلات ابن جوزى، المصنف ابن ابى شيبه، صحيح ابن حبان، الذرية الطاهره دولابى اشاره كرد .

29 - المهدى فى السنة النبوية .

شامل احاديث مربوط به امام زمان (عج) از طريق اهل سنت .

30 - حياة الشيخ يوسف البحرانى:

اين كتاب را محقق طباطبايى در سال 1377 ه . ق تاليف كرده اين اثر ابتدا در مقدمه كتاب الحدائق الناظرة به چاپ رسيد و سپس به صورت مستقل در نجف اشرف به چاپ رسيد . اين كتاب اولين اثرى است كه از محقق طباطبايى به چاپ رسيده، با اين حال مى‏توان در آن ميزان تبحر و دانش وى را در اين كتاب مشاهده كرد . ايشان بعدها مطالب زيادى را مخصوصا در قسمت تاليفات شيخ يوسف بحرانى به اين كتاب افزودند و حجم كتاب اكنون به دو برابر حجم كتاب چاپ شده رسيده است .

31 - شخصيت علمى و مشايخ شيخ طوسى:

در دفتر دوم سالنامه ميراث اسلامى ايران (سال 1374 ه . ش) به چاپ رسيده .

32 - قبسات من فضائل اميرالمؤمنين عليه‏السلام:

محقق طباطبايى در اين كتاب به بررسى اساتيد و طرق حديث‏سد الابواب، حديث صعود على على منكب النبى، ، حديث رد الشمس، حديث ثقلين و حديث الطير و همچنين درباره اعمش و حاكم نيشابورى و كتاب قصة‏الطير پرداخته است . اين كتاب از سوى انتشارات دليل به چاپ رسيد .

33 - زندگى‏نامه آية‏الله العظمى سيدمحمدكاظم يزدى:

محقق طباطبايى به نوشتن تاريخ و زندگى جد بزرگوارش بسيار اهتمام مى‏ورزيد و از هنگامى كه در نجف اشرف به سر مى‏برد اقدام به جمع‏آورى اطلاعات و اسناد زندگى و عصر سيدمحمدكاظم يزدى نمود . اين يادداشتها در دفترهاى گوناگونى نوشته شده و نياز به تنظيم دارد . مواردى كه محقق طباطبايى بدانها پرداخته شامل: نسب سيد يزدى، مؤلفات وى و معرفى كامل نسخ خطى و چاپها و شروح و حواشى و ترجمه‏هاى آنها، اساتيد سيد يزدى، شاگردان وى كه شامل زندگى بسيارى از شاگردان در آن ذكر شده، اشعار، خانواده سيد يزدى و زندگى‏نامه مفصل فرزندان وى، مواجهه سيد يزدى با استعمار انگليس‏ها و مدرسه سيد يزدى كه بخش مفصلى است‏شامل: تاسيس مدرسه و معرفى خصوصيات آن، كتابخانه مدرسه، شاگردان مدرسه و . . . مى‏باشد .

محقق طباطبايى در كنار اين يادداشت‏ها اقدام به جمع‏آورى و ضميمه كردن مدارك تاريخى و فتاواى سياسى سيد يزدى نمود و كتاب را مستند و مستدل نمود . وى همچنين در اين كتاب يادداشتهاى شيخ محمدحسين كاشف العظما درباره سيد يزدى و قسمت‏هايى از كتاب عقود حياتى نوشته آية‏الله كاشف الغطا درباره قضاياى مشروطه و استبداد و جنگ انگليس را از روى دستخط علامه كاشف الغطا كه در كتابخانه وى نگهدارى مى‏شود نقل نموده است .

اين مجموعه نياز به تنظيم و ترتيب دارد تا به صورت يك اثر ماندگار از زندگى آية‏الله العظمى سيد محمدكاظم طباطبايى يزدى در آيد و به عنوان منبع، مورد استفاده محققين قرار گيرد .

34 - تصحيح فهرست منتجب‏الدين:

اين اثر در سال 1404 ه . ق با تحقيق و تصحيح محقق طباطبايى در قم منتشر شد، ولى ايشان با توجه به تعليقات قابل توجهى كه بعد از آن بر اين كتاب نوشته بودند بناى چاپ مجدد آن را داشتند . اين تعليقات بر كتاب افزوده شد و اكنون آماده چاپ مى‏باشد .

35 - تصحيح الاربعون المنتقى من مناقب المرتضى:

تاليف ابوالخير حالكمى طالقانى، در شماره اول مجله تراثنا و نيز به صورت مستقل چاپ شده است .

36 - تصحيح ترجمة الامام الحسن عليه‏السلام:

اين كتاب، بخش چاپ نشده طبقات ابن سعد است كه محقق طباطبايى در سفرى كه در سال 1397 ه . ق به تركيه داشتند نسخه‏اى از آن را كه متعلق به قرن هفتم هجرى است، از كتابخانه طوپقاپوسراى اسلامبول تهيه كرده و مورد تصحيح قرار مى‏دهند و به صورت مستقل براى چاپ آماده مى‏كنند، اين كتاب پس از درگذشت ايشان از طرف مؤسسه آل‏البيت (ع) به چاپ رسيد .

37 - تصحيح ترجمة الامام الحسين عليه‏السلام:

اين كتاب هم همچون ترجمة الامام الحسن عليه‏السلام از طبقات ابن سعد مورد تصحيح قرار مى‏گيرد و در زمان حيات ايشان از طرف مؤسسه آل‏البيت عليهم‏السلام چاپ و منتشر مى‏شود .

38 - تصحيح مقتل اميرالمؤمنين عليه‏السلام:

تاليف ابن ابى الدنيا .

39 - تصحيح مناقب اميرالمؤمنين عليه‏السلام:

از احمدبن حنبل .

40 - تحقيق رساله طرق حديث من كنت مولاه فعلى مولاه:

تاليف ذهبى، اين رساله تاكنون نسخه‏اى از آن يافت نشده بود و تنها نامى از آن در ميان كتب ذهبى مانده بود و محقق طباطبايى نسخه‏اى از آن را در كتب خطى كتابخانه دانشگاه تهران يافته و مورد تحقيق قرار مى‏دهند . اين رساله با تعليقات فراوان ايشان، از طرف انتشارات دليل به چاپ رسيد .

41 - تصحيح ترجمة اميرالمؤمنين من تاريخ ابن عساكر .

42 - تصحيح مطالب السؤول:

اين كتاب در سال 1420 ه . ق از سوى مؤسسه البلاغ در بيروت چاپ و منتشر شد .

43 - تصحيح فرائدالسمطين .

44 - تصحيح عقد الدرر فى اخبار المهدى المنتظر:

از يوسف بن يحيى سلمى دمشقى .

45 - تصحيح فهرست‏شيخ طوسى:

از آنجا كه چاپ مصحح و منقحى از كتاب جليل فهرست‏شيخ طوسى رحمة الله عليه در دست نبود، محقق طباطبايى اين كتاب را با ده نسخه معتبر آن تصحيح مى‏كند كه پس از رحلت ايشان همراه با مقاله‏اى كه ايشان براى كنگره شيخ طوسى تهيه كرده بودند، از سوى كتابخانه محقق طباطبايى منتشر شد .

46- نهج‏البلاغه عبر القرون

محقق طباطبايى در اين اثر خود به معرفى كليه آثار مكتوبى كه در مورد نهج‏البلاغه تدوين شده است مى‏پردازد . كه خود شامل چند بخش است:

 

بخش اول: مؤلف بخش، نخست اين كتاب را به معرفى و تاريخ جمع‏آورى و تدوين خطبه‏ها و كلمات قصار اميرالمؤمنين (ع) از زمان خود آن حضرت تا عصر حاضر اختصاص مى‏دهد .

در اين بخش كتابها به ترتيب سال درگذشت مؤلفين آنها معرفى مى‏گردند، و مؤلف گزارش كاملى در مورد خود كتاب، شرح حال مؤلف، معرفى دستنويسهاى آن، طبع، شروح ترجمه‏ها و كليه موارد انجام شده در مورد آنها ارائه مى‏دهد .

بخش دوم: از اين بخش به بعد محقق طباطبايى به خود نهج‏البلاغه مى‏پردازد، كه به معرفى دستنويسهاى كهن نهج‏البلاغه از قرن پنجم تا قرن دهم هجرى مى‏پردازد . اين بخش شامل معرفى 150 نسخه نفيس كه اولين آنها مورخ 469 ه . ق . و آخرين آنها به تاريخ 1000 ه . ق . كتابت‏شد .

بخش سوم: در مورد چاپهاى نهج‏البلاغه است .

بخش چهارم: ترجمه‏هاى نهج‏البلاغه به زبانهاى مختلف فارسى، انگليسى، اردو، فرانسوى و غيره .

بخش پنجم: معرفى شروح نهج‏البلاغه است، كه به ترتيب سال درگذشت‏شارحين مرتب شده، و شرح حال مفصلى راجع به شارح، و گزارش كاملى از «شرح‏» ، دستنويسهاى آن، چاپهاى آن، ترجمه‏ها آمده است .

بخش ششم: معرفى آنچه از بزرگان و دانشمندان در مورد نهج‏البلاغه گفته شده است .

بخش هفتم: معرفى اشعار و قصائدى كه در مدح نهج‏البلاغه از طرف شعرا و دانشمندان سروده شده است .

بخش هشتم: معرفى كليه آثار ديگرى كه در مورد نهج‏البلاغه تاليف شده است .

اين كتاب ابتدا بصورت مقاله‏هايى پى‏درپى در مجله «تراثنا» كه از سوى مؤسسه آل‏البيت (ع) در قم منتشر مى‏شود به چاپ رسيد .

سپس مؤلف اقدام به افزودن مطالب به آن و انجام تغييراتى در برخى موارد آن پرداخت و همواره بدين كار مشغول بود تا بصورت كتابى مستقل چاپ گردد كه متاسفانه اجل مهلت پايان دادن انجام آن را نداد . هم‏اكنون فرزند گرامى ايشان آقاى سيد جعفرطباطبايى مشغول آماده‏سازى آن جهت چاپ است تا از سوى بنياد نهج‏البلاغه بزودى چاپ و منتشر گردد .

 

ارسال شده در : 1389/9/8 - 09:08:07

این صفحه را برای یک دوست بفرستید.

با تشکر ! پيام شما ارسال شد
ارسال شده در : 1389/9/8 - 09:08:07

این صفحه را برای یک دوست بفرستید.

با تشکر ! پيام شما ارسال شد